Máy lọc nước giá rẻ và nguy cơ nhiễm độc hạt vi nhựa

Hạt vi nhựa có mặt trong nước uống hàng ngày, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Nhiều máy lọc nước giá rẻ không những không loại bỏ mà còn phát sinh thêm vi nhựa vào nước uống. Vậy cơ chế nhiễm vi nhựa là gì? Làm sao để bảo vệ sức khỏe khỏi nguy cơ này?

1. Tác hại của hạt vi nhựa với sức khỏe và môi trường

Hạt vi nhựa (microplastics) là những mảnh nhựa cực nhỏ, có kích thước dưới 5mm, xuất hiện phổ biến trong môi trường và có thể xâm nhập vào cơ thể con người qua đường hô hấp, tiêu hóa và tiếp xúc da. Dưới đây là tổng hợp chi tiết về tác hại của hạt vi nhựa đối với sức khỏe con người và môi trường, dựa trên các nghiên cứu và báo cáo từ các tổ chức uy tín quốc tế:

1.1. Cơ chế nhiễm vào cơ thể và tác động sức khỏe

Hạt vi nhựa đi vào hệ tiêu hóa

• Khi uống nước nhiễm vi nhựa, các hạt này đi qua thực quản – dạ dày – ruột non, nơi chúng có thể bám vào thành ruột.
• Nghiên cứu của Smith et al. (2019) trên tạp chí Environmental Science & Technology cho thấy một người trung bình có thể tiêu thụ 50.000 – 100.000 hạt vi nhựa/năm chỉ từ nước uống.

Hạt vi nhựa có thể xuyên qua thành ruột vào máu

• Vi nhựa nhỏ hơn 150 nm có thể xuyên qua thành ruột vào hệ tuần hoàn và tích tụ trong gan, thận và não.
• Nghiên cứu của Leslie et al. (2022) trên Environment International đã lần đầu tiên phát hiện vi nhựa trong máu người, làm dấy lên lo ngại về nguy cơ tổn thương tế bào và hệ miễn dịch.

1.2. Tác hại của hạt vi nhựa đối với sức khỏe con người

Hạt vi nhựa gây stress oxy hóa và độc tính tế bào

Hạt vi nhựa có thể kích thích sản xuất các gốc tự do (Reactive Oxygen Species – ROS) trong cơ thể, dẫn đến stress oxy hóa. Điều này gây tổn thương DNA, protein và lipid, ảnh hưởng đến chức năng tế bào và có thể dẫn đến các bệnh mạn tính. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng hạt vi nhựa có thể gây viêm và độc tính tế bào, đặc biệt trong các tế bào biểu mô ruột.

• Vi nhựa kích thích sản xuất gốc tự do (ROS), gây stress oxy hóa, làm hỏng DNA, protein và lipid trong tế bào.
• Nghiên cứu trên chuột của Yong et al. (2020) trên Science Direct cho thấy hạt vi nhựa có thể gây viêm, rối loạn hệ miễn dịch và ảnh hưởng đến não bộ.

Nguồn tham khảo: pmc.ncbi.nlm.nih.gov

Nhiễm vi nhựa gây rối loạn hệ miễn dịch và hô hấp

Khi hít phải, hạt vi nhựa có thể xâm nhập sâu vào phổi, gây viêm và ảnh hưởng đến chức năng hô hấp. Ngoài ra, chúng có thể mang theo các chất phụ gia hóa học độc hại, tăng nguy cơ gây hại cho sức khỏe con người.

Nguồn tham khảo: pmc.ncbi.nlm.nih.gov

Hạt vi nhựa nguy cơ gây ung thư

Một số hạt vi nhựa chứa các chất như phthalates, được biết đến là chất gây rối loạn nội tiết và có khả năng gây ung thư. Nghiên cứu trên chuột cho thấy hạt vi nhựa có thể tích tụ trong gan, làm tăng stress oxy hóa và ảnh hưởng đến tế bào gốc.

Nguồn tham khảo: pmc.ncbi.nlm.nih.gov

Nhiễm vi nhựa ảnh hưởng đến hệ sinh sản

Hạt vi nhựa có thể gây rối loạn nội tiết, ảnh hưởng đến khả năng sinh sản và sự phát triển của thai nhi. Các chất phụ gia trong nhựa, như phthalates, có thể gây mất cân bằng hormone và ảnh hưởng đến chức năng sinh sản.

Nguồn tham khảo: pmc.ncbi.nlm.nih.gov

Hạt vi nhựa di chuyển đến các mô và cơ quan khác

Nghiên cứu cho thấy hạt vi nhựa có thể xâm nhập vào hệ tuần hoàn và di chuyển đến các cơ quan như gan, thận và tim, gây viêm và tổn thương mô. Sự tích tụ này có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.

Nguồn tham khảo: pmc.ncbi.nlm.nih.gov

1.3. Tác hại hạt vi nhựa đối với môi trường

Ô nhiễm nguồn nước

Hạt vi nhựa hiện diện trong các đại dương, sông hồ, gây ô nhiễm nghiêm trọng và ảnh hưởng đến chất lượng nước. Chúng có thể hấp thụ các chất độc hại, làm tăng nguy cơ ô nhiễm hóa học trong môi trường nước.

Nguồn tham khảo: unep.org

Gây hại cho sinh vật biển

Sinh vật biển khi nuốt phải hạt vi nhựa có thể bị tắc nghẽn đường tiêu hóa, tổn thương nội tạng và suy giảm khả năng sinh sản. Sự tích lũy vi nhựa trong cơ thể động vật có thể dẫn đến tử vong và ảnh hưởng đến quần thể sinh vật biển.

Nguồn tham khảo: unep.org

Ảnh hưởng đến chuỗi thức ăn

Hạt vi nhựa tích tụ trong cơ thể sinh vật biển và có thể truyền lên chuỗi thức ăn, cuối cùng ảnh hưởng đến sức khỏe con người khi tiêu thụ hải sản. Điều này đặt ra mối lo ngại về an toàn thực phẩm và sức khỏe cộng đồng.

Nguồn tham khảo: pmc.ncbi.nlm.nih.gov

Ô nhiễm đất và không khí

Hạt vi nhựa không chỉ tồn tại trong nước mà còn được phát hiện trong đất và không khí, đặc biệt ở các khu vực đô thị. Chúng có thể được hít vào phổi, gây ra các vấn đề về hô hấp và tim mạch.

Nguồn tham khảo: unep.org

2. Các con đường hạt vi nhựa xâm nhập vào cơ thể

Hạt vi nhựa (microplastics) có thể xâm nhập vào cơ thể con người qua nhiều con đường khác nhau, nhưng nước uống được xác định là một trong những nguồn nhiễm chính. Dưới đây là những con đường phổ biến, cùng các nghiên cứu khoa học hỗ trợ:

2.1. Nhiễm vi nhựa qua nước uống và sinh hoạt hàng ngày

Nước máy và nước đóng chai

• Nước uống đóng chai chứa lượng vi nhựa cao hơn nhiều so với nước máy.
  • Nghiên cứu của Orb Media (2018) phát hiện 93% mẫu nước đóng chai của các thương hiệu lớn chứa vi nhựa, với mức trung bình 325 hạt/lít nước.
  • Vi nhựa có thể đến từ chai nhựa PET, nắp chai, quá trình sản xuất và đóng gói nước.
  • Nghiên cứu của Schymanski et al. (2018) trên Nature phát hiện vi nhựa phổ biến trong nước đóng chai là polyethylene terephthalate (PET), polypropylene (PP) và polystyrene (PS).
• Nước máy cũng nhiễm vi nhựa nhưng mức độ thấp hơn.
  • Một nghiên cứu của Orb Media (2017) cho thấy 81% mẫu nước máy tại nhiều quốc gia trên thế giới bị ô nhiễm vi nhựa, với mức trung bình 4,34 hạt/lít.
  • Nguồn nhiễm: Vi nhựa từ hệ thống đường ống cũ, nguồn nước ô nhiễm, hoặc từ quá trình xử lý nước chưa đủ hiệu quả.

Hệ thống lọc nước kém chất lượng – Nguy cơ tiềm ẩn

• Lõi lọc nước tiêu chuẩn thấp có thể chính là nguồn thải vi nhựa vào nước uống.
• Máy lọc nước tự lắp ráp, không đồng bộ linh kiện dễ gây rò rỉ vi nhựa từ lõi lọc kém chất lượng.
• Máy lọc nước nhập khẩu chuẩn Châu Âu với công nghệ màng lọc tiên tiến (nano, UF, RO) có thể giúp loại bỏ đáng kể vi nhựa khỏi nước uống.

📌 Nguồn tham khảo:

• Schymanski et al., 2018, Nature
• Orb Media Study on Microplastics in Bottled Water, 2018

2.2. Nhiễm vi nhựa qua thực phẩm – Hải sản, muối, rau củ

• Hải sản: Cá, tôm, sò điệp hấp thụ vi nhựa từ nước biển và truyền lên chuỗi thức ăn. Nghiên cứu của Cox et al. (2019) trên Environmental Science & Technology cho thấy một người có thể tiêu thụ 11.000 – 15.000 hạt vi nhựa/năm từ hải sản.
• Muối biển: Các nghiên cứu từ Greenpeace phát hiện muối biển trên toàn cầu đều chứa vi nhựa.
• Rau củ: Nghiên cứu từ Wageningen University (2020) cho thấy vi nhựa có thể hấp thụ vào rễ rau củ như cà rốt, xà lách và truyền vào cơ thể qua ăn uống.

📌 Nguồn tham khảo:

• Cox et al., 2019, Environmental Science & Technology
• Greenpeace Research on Salt Contamination

2.3. Nhiễm vi nhựa từ không khí – Hít phải vi nhựa

• Vi nhựa trong không khí có thể xâm nhập qua hô hấp và tích tụ trong phổi.
• Nghiên cứu của Wright & Kelly (2017) trên Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology phát hiện vi nhựa trong không khí có thể gây viêm phổi, ảnh hưởng đến hô hấp, và làm tăng nguy cơ bệnh phổi mãn tính.
• Sợi vi nhựa từ quần áo polyester, bụi nhựa trong nhà cũng là nguồn ô nhiễm phổ biến.

📌 Nguồn tham khảo:

• Wright & Kelly, 2017, Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology

2.4. Qua tiếp xúc da – Mỹ phẩm, sản phẩm chăm sóc cá nhân và nguồn khác

• Nhiều loại mỹ phẩm chứa hạt vi nhựa (microbeads) như kem tẩy tế bào chết, sữa rửa mặt, kem đánh răng.
• Nghiên cứu từ UNEP (United Nations Environment Programme) 2016 cho thấy các sản phẩm chứa microbeads có thể bị hấp thụ qua da hoặc trôi vào nguồn nước sau khi sử dụng.
• Các đồ dùng, dụng cụ nhựa hàng ngày

📌 Nguồn tham khảo:

• UNEP Report on Microbeads in Cosmetics, 2016

📌 Tài liệu nghiên cứu bổ sung:

• WHO Report on Microplastics in Drinking Water (2019)
• National Geographic: How Microplastics End Up in Our Bodies

3. Cơ chế phân rã nhựa trong môi trường tạo hạt vi nhựa và nano nhựa

Nhựa không tự phân hủy sinh học như các vật liệu hữu cơ mà trải qua quá trình phân rã cơ học và hóa học, tạo ra các sản phẩm khác nhau. Tốc độ phân rã của nhựa phụ thuộc vào loại nhựa, điều kiện môi trường (nhiệt độ, ánh sáng, nước, vi khuẩn).

3.1. Hạt vi nhựa (Microplastics) và nano nhựa (Nanoplastics)

• Kích thước:
  • Hạt vi nhựa: 1 µm – 5 mm
  • Nano nhựa: <1 µm
• Cơ chế hình thành:
  • Nhựa tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, nhiệt độ cao, nước hoặc ma sát sẽ vỡ thành các hạt nhỏ.
  • Các sản phẩm nhựa dùng một lần, chai nhựa PET, ống nước PVC có thể giải phóng hạt vi nhựa theo thời gian.
• 📌 Nguồn tham khảo: Leslie et al., 2022 – Vi nhựa trong máu người (Environment International)

3.2. Nhựa chất lượng kém phân rã Phthalates và BPA – Chất gây rối loạn nội tiết

• Cơ chế hình thành:
  • Nhựa chứa phthalates (chất hóa dẻo), BPA (bisphenol A), khi phân rã có thể thôi nhiễm vào nước, thực phẩm, không khí.
  • Nhựa PVC, hộp nhựa đựng thực phẩm, chai nhựa tái sử dụng có nguy cơ thôi nhiễm BPA cao.
• Tác hại:
  • Gây rối loạn nội tiết, ảnh hưởng đến hormone sinh sản.
  • Tăng nguy cơ ung thư vú, ung thư tuyến tiền liệt, tiểu đường, béo phì.
• 📌 Nguồn tham khảo: WHO Report on Endocrine Disruptors (2020)

3.3. Chất phụ gia độc hại từ nhựa

• Kim loại nặng: Chì (Pb), cadmium (Cd), thủy ngân (Hg) có thể giải phóng từ nhựa cũ, nhựa tái chế kém chất lượng.
• Flame retardants (chất chống cháy): Dùng trong nhựa điện tử, dây cáp, khi phân rã có thể thôi nhiễm vào không khí và nước.
• Nonylphenol: Một chất từ nhựa PE, có thể gây rối loạn nội tiết.
• Tác hại:
  • Ảnh hưởng hệ thần kinh, gây suy giảm trí nhớ, mất cân bằng hormone, ung thư.
• 📌 Nguồn tham khảo: European Chemicals Agency – Impact of Microplastics

3.4. Khí thải độc hại từ nhựa khi bị đốt hoặc phân rã nhiệt

• Dioxin, furan: Hình thành khi đốt nhựa PVC, gây ung thư, ảnh hưởng hệ thần kinh.
• Styrene và toluene: Từ nhựa PS (Polystyrene), gây rối loạn thần kinh và hô hấp.
• Tác hại:
  • Ô nhiễm môi trường, gây các bệnh hô hấp, ung thư phổi, rối loạn thần kinh.
• 📌 Nguồn tham khảo: United Nations Environment Programme (UNEP) Report on Plastic Waste

4. Nhiễm độc hạt vi nhựa từ nguồn nước uống và sinh hoạt hàng ngày

Nước uống là nguồn nhiễm hạt vi nhựa lớn nhất trong cơ thể con người, đặc biệt khi nước bị ô nhiễm trong quá trình cấp nước, lưu trữ và lọc qua các hệ thống không đạt chuẩn. Hệ thống nước cấp xuống cấp, máy lọc nước sử dụng nhiều lõi lọc kém chất lượng và cốc lọc nhựa không đạt chuẩn là những yếu tố chính làm gia tăng vi nhựa trong nước uống.

Dưới đây là phân tích chi tiết về cơ chế phát sinh vi nhựa từ các hệ thống này và cách hạt vi nhựa đi vào cơ thể.

4.1. Hệ thống nước cấp xuống cấp – Nguồn phát sinh vi nhựa

Hệ thống nước cấp đô thị và nông thôn lâu năm bị xuống cấp có thể trở thành nguồn ô nhiễm hạt vi nhựa nghiêm trọng. Điều này xảy ra do:

Ống dẫn nước bằng nhựa xuống cấp và phân rã vi nhựa

• Nhiều hệ thống cấp nước sử dụng ống nhựa PVC, HDPE, PPR để dẫn nước từ nhà máy xử lý đến hộ gia đình. Theo thời gian, các ống này bị bào mòn, lão hóa, nứt vỡ do tác động của:
  • Ánh nắng mặt trời (tia UV phá hủy cấu trúc nhựa).
  • Dòng nước chảy mạnh gây mài mòn bề mặt bên trong ống.
  • Hóa chất khử trùng (clo, ozone) làm nhựa dễ bị phân rã.

🔬 Nghiên cứu của Oßmann et al. (2018) trên tạp chí Water Research đã phát hiện hạt vi nhựa từ ống nhựa PVC trong hệ thống cấp nước chiếm 10-20% lượng vi nhựa trong nước máy.

Màng lọc xử lý nước tập trung bị hư hỏng hoặc kém hiệu quả

• Nhiều nhà máy xử lý nước sử dụng màng lọc công nghiệp bằng nhựa (polyamide, polyethylene) để loại bỏ tạp chất. Khi các màng này cũ, rách hoặc hư hỏng, vi nhựa từ chính màng lọc có thể bị rò rỉ vào nguồn nước.
• Nghiên cứu của Pivokonsky et al. (2018) trên ScienceDirect cho thấy màng lọc cũ có thể giải phóng 20-100 hạt vi nhựa/lít vào nước cấp.

📌 Tóm lại: Hệ thống nước cấp sử dụng ống nhựa xuống cấp, màng lọc công nghiệp lỗi thời có thể trở thành nguồn phát sinh vi nhựa ngay từ đầu trước khi nước đến hộ gia đình.

4.2. Máy lọc nước sử dụng nhiều lõi lọc kém chất lượng – Tăng nguy cơ nhiễm vi nhựa

Máy lọc nước thường được sử dụng để làm sạch nước uống, nhưng nếu máy có quá nhiều lõi lọc nhựa kém chất lượng, không đồng bộ, hoặc không đạt tiêu chuẩn châu Âu, nó có thể trở thành nguồn thải vi nhựa thay vì loại bỏ chúng.

Cơ chế phát sinh vi nhựa từ lõi lọc nhựa

• Lõi lọc PP (Polypropylene) dùng để lọc thô có nguy cơ bị mài mòn do áp lực nước và sự thay đổi nhiệt độ. Khi nước đi qua liên tục, các sợi nhựa nhỏ có thể bị bong ra và trôi vào nguồn nước uống.
• Lõi than hoạt tính dạng nén kém chất lượng có vỏ bọc nhựa: Nếu vỏ bọc làm từ nhựa PE hoặc PP không đạt chuẩn, chúng có thể bị phân rã thành vi nhựa khi tiếp xúc với nước và nhiệt độ.
• Lõi RO (Reverse Osmosis) giá rẻ có màng polyamide bị rò rỉ: Các lõi RO không đạt tiêu chuẩn có thể không giữ lại vi nhựa mà còn góp phần thải thêm hạt nhựa từ chính màng lọc.

🔬 Nghiên cứu của Li et al. (2021) trên Journal of Hazardous Materials chỉ ra rằng các lõi lọc PP cũ có thể giải phóng 50-500 hạt vi nhựa/lít nước khi sử dụng lâu ngày.

Máy lọc nước nhiều lõi lọc không đồng bộ – Rủi ro cao hơn

• Máy lọc nước tự lắp ráp hoặc không có kiểm định châu Âu thường sử dụng các linh kiện từ nhiều nhà sản xuất khác nhau, không có sự đồng bộ về chất lượng. Điều này làm tăng nguy cơ các lõi lọc bị bào mòn hoặc rò rỉ vi nhựa.
• Quá nhiều lõi lọc không cần thiết không làm tăng hiệu suất lọc mà còn tăng ma sát nước chảy qua các bộ phận nhựa, làm bong tróc hạt vi nhựa vào nước.
• Cốc lọc nhựa rẻ tiền không đạt chuẩn có thể thôi nhiễm vi nhựa vào nước, đặc biệt khi tiếp xúc với nước nóng hoặc hóa chất khử trùng.

Xem thêm:  Nhiễm độc vi nhựa do máy lọc nước nhiều lõi  

Máy lọc nước cũ, không thay lõi lọc định kỳ 

• Bên cạnh các máy lọc nước tiêu chuẩn chất lượng thấp do đa phần sử dụng cốc lọc nhựa. Nguy cơ phân rã hạt vi nhựa vào nước tăng cao hơn theo thời gian khi sử dụng máy lọc nước cũ chất lượng thấp lâu năm.
• Lõi lọc nước đa phần cũng đều sử dụng 1 phần hạt nhựa, vật liệu nhựa để tạo nền, khung kết cấu tạo thành màng lọc, lõi lọc. Việc thay thế lõi lọc trễ hoặc không thay lõi lọc nước sẽ làm tăng nguy cơ nhiễm độc hạt vi nhựa. Các lõi lọc sẽ phân rã gây ô nhiễm chính nguồn nước sử dụng hàng ngày. Đó là lý do tại sao chúng ta cần phải thay lõi lọc định kỳ.

📌 Tóm lại: Lõi lọc nhựa kém chất lượng, quá nhiều lõi lọc không đồng bộ, cốc lọc nhựa không đạt chuẩn là những yếu tố khiến máy lọc nước trở thành nguồn phát sinh vi nhựa thay vì loại bỏ chúng.

5. Giải pháp loại bỏ vi nhựa khỏi nước uống

• Chọn máy lọc nước nhập khẩu chuẩn châu Âu với lõi lọc đồng bộ, công nghệ lọc nước đạt chuẩn.
• Tránh máy lọc nước tự lắp ráp, nhiều lõi lọc không cần thiết.
• Sử dụng cốc lọc bằng inox hoặc vật liệu không phát sinh vi nhựa thay vì nhựa rẻ tiền.
• Kiểm tra và thay lõi lọc định kỳ để ngăn chặn lõi cũ bị mài mòn, phân rã hạt nhựa vào nước.

Tóm lại: Hệ thống nước cấp xuống cấp, lõi lọc nước kém chất lượng, máy lọc nhiều lõi không đồng bộ chính là nguyên nhân làm tăng vi nhựa trong nước uống, dẫn đến những rủi ro sức khỏe nghiêm trọng. 🚨

📌Tham khảo: Sản phẩm Máy lọc nước Geyser Ecotar Lux số 1 thế giới về chống hạt vi nhựa